ลักษณะเนื้อพระสมเด็จวัดระฆังโดยอาจารย์ตรียัมปวายหรือพ.อ.ผจญ กิตติประวัติ(ผู้กองสันทัด)

ลักษณะเนื้อพระสมเด็จวัดระฆังความคิดเห็นอาจารย์ตรียัมปวายหรือ พ.อ.ผจญ กิตติประวัติ(น.ท.สันทัด แห่งกองทัพอากาศ)

การศึกษาเเละพิจารณาพระสมเด็จวัดระฆังทุกวันนี้นับวันเหลือผู้รู้ผู้ชำนาญประเภทรู้จริงรู้ลึกจำนวนน้อยเเทบจะนับคนได้ จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องศึกษาเรียนรู้จากตำรับตำราเก่าๆซึงนับว่ามีคุณค่าอย่างยิ่ง เพื่อทบทวนความรู้ที่คนเก่าคนเเก่เล่าขานไว้เกี่ยวกับลักษณะเนื้อพระสมเด็จวัดระฆังที่เเท้มาบันทึกไว้ให้ศึกษากัน เจ้าของทัศนะต่อไปนี้ท่านคืออาจารย์ตรียัมปวาย ยอดบรมครูปรมาจารย์พระเครื่องผู้สถาปนาพระชุดเบญจภาคี ไว้ให้คนรุ่นเราเเละรุ่นหลังได้ใฝ่ฝันปราถนากันตราบจนทุกวันนี้นั่นเอง อาจารย์ตรียัมปวายท่านได้เเสดงทัศนะหรือความคิดเห็นถึงลักษณะเนื้อของพระสมเด็จวัดระฆังไว้โดยเเบ่งออกเป็น 2 ประเภทคือ

1. ประเภทเนื้อเเกร่ง
2. ประเภทเนื้อหนึกนุ่ม

นอกจากนี้ท่านอาจารย์ตรียัมปวายท่านได้ยังได้กล่าวถึงรายละเอียดลักษณะของเนื้อพระสมเด็จวัดระฆังไว้ซึ่งจะขออนุญาต นำเสนอเป็นวิทยาทานดังต่อไปนี้ ซึ่งอาจารย์ตรียัมปวายได้เเสดงความเห็นไว้ลักษณะของเนื้อพระสมเด็จวัดระฆังไว้ 13 ประการดังต่อไปนี้

1.ความละเอียด ปรกติเนื้อพระสมเด็จวัดระฆังจะมีลักษณะค่อนข้างละเอียดเพราะเป็นเนื้อปูนต่างกับเนื้อดินเผาของพระชนิดอื่นๆ ส่วนเนื้อหยาบก็มีปรากฎเหมือนกันเเต่มิได้มีลักษณะเป็นเม็ดหยาบๆดังเช่นเนื้อประเภทอิฐหรือกระเบื้องของพระเครื่องๆเนื้อดินเผาหากมีลักษณะเป็นหย่อมๆของเนื้อเเสดงว่ามวลสารต่างๆมิได้คลุกเคล้ากันอย่างเเนบเนียนสนิท
 ลักษณะเหล่านี้ทำให้วรรณะของพระเป็นกระหย่อมๆเเละไม่เป็นข้อเสียตรงข้ามกลับทำให้เนื้อมีความซึ้งยิ่งขึ้นเเต่บกพร่องในเรื่องมีความเเกร่งมากกว่าธรรมดา

2. ความนุ่ม เป็นลักษณะของเนื้อที่รู้สึกได้จากการพิจารณาด้วยนัยน์ตาเป็นส่วนใหญ่ เเละอาจใช้สัมผัสด้วยมือช่วยบ้างก็ได้ เนื้อชนิดทีมีความนุ่มมากๆมองดูจะเห็นความนุ่มนวลของเนื้อไม่กระด้างนัยน์ตาเเละสัมผัสดูจะรู้สึกว่ามีผิวนุ่มๆเล็กน้อยไม่ระคายกระด้างมือ เเต่มิได้หมายถึงว่าเนื้อจะมีลักษณะนุ่มนิ่มหรืออ่อนนุ่มหามิได้ ความจริงโครงสร้างภายในของเนื้อพระย่อมจะมีความเเกร่งเเฝงอยู่เป็นอันมากเสมอ จะมีความนุ่มนวลเฉพาะบริเวณผิวๆเท่านั้น ความนุ่มมิไช่เป็นเรื่องที่ตรงกันข้ามกับความเเกร่งเเต่เป็นลักษณะที่ตรงกันข้ามกับความกระด้างซึ่งเป็นลักษณะของๆปลอม

3.ความเเกร่ง
ความเเกร่ง ลักษณะของความเเกร่งเกิดจากมวลสารของเนื้อปูนขาว ซึ่งจับตัวกันเเข็งเเกร่งเเต่มิได้หมายถึง ลักษณะของความกระด้างทั้งนี้เพราะลักษณะของๆจริงนั้นในขณะที่เนื้อมีความเเกร่งผิวของเนื้อย่อมจะมีลักษณะนุ่มนวลพร้อมๆกันไปด้วยเสมอไม่มากก็น้อย ของปลอมนั้นผิวจะมีลักษณะกระด้างเเห้งเเละสากมือมากหรือมิฉะนั้นก็เปียกชื้นอันเนื่องมาจากใช้น้ำมันบางอย่างชโลมหรือขัดผิวให้มันเพื่อให้คลายความกระด้างลง
ถ้าเอาพระสมเด็จวัดระฆังของเเท้ขยับกับเเผ่นหินอ่อนหรือเเผ่นกระจกหนาๆจะปรากฎเสียงกระทบกังวานใสดุจกระเบื้องกังใส องค์พระจะพริ้วตัวมากตามจังหวะนิ้วมือที่ขยับ ส่วนของปลอมนั้น ปรากฎเสียงทึบเเป้กบางชนิดเสียงใสเเต่ขาดความหนักเเน่นในกระเเสเสียง เเละพระจะไม่เกิดความไหวพริ้วตามจังหวะการขยับนิ้ว
4. น้ำหนัก ของเเท้ส่วนมากจะมีน้ำหนักพอตึงๆมือสมกับปริมาตรของพระ เเต่ของจริงบางองค์น้ำหนักอาจน้อยไปก็มี สำหรับของปลอมหรือเลียนเเบบ ส่วนมากน้ำหนักน้อยส่วนของปลอมชนิดที่มีน้ำหนักมากก็ปรากฎเหมือนกัน ฉะนั้นต้องพิจารณารายการอื่นๆประกอบด้วยเป็นอย่างมาก
5. ความหนึก ความหนึกเป็นคุณสมบัติธรรมชาติของความนุ่ม ความเเกร่ง น้ำหนักเเละความหนึกเป็นคุณสมบัติสำคัญความเเท้ ของปลอมนั้นปราศจากความหนึกเพราะเนื้อยังไม่เก่าพอ อาจเปรียบเทียบให้เห็นความหนึกได้คือใด้พิจารณาเนื้อหินสีเขียว หินอ่อนเเละหินปูน จะเห็นว่าหินเขียวมีความเเกร่งสูงมากกว่าหินอ่อนเเละหินปูน ส่วนหินปูนมีความนุ่มสูงกว่าหินเขียวเเละความเเกร่งสูงกว่าหินปูนเเละมีน้ำหนักพอๆกันกับหินเขียวเเต่มากกว่าหินปูน ในลักษณะนี้เนื้อหินอ่อนความหนึกสูงกว่าเนื้อหิน 2 ชนิดเพราะหินเขียวเเกร่งเกินไปเเละหินปุนก็หนึกนุ่มเกินไปด้วยดังนี้เป็นต้น
6. ความฉ่ำ เป็นลักษณะที่คุ่กับความนุ่มเกิดจากเนื้อมีความนุ่มเเละเงาสว่างเเต่เนื้อประเภทเเกร่งก็มีความฉ่ำเช่นเดียวกันถ้าเกิดเงาสว่างเพราะถุกใช้มาพอสมควร ของปลอมบางชนิดก็จะมีความฉ่ำบ้างเหมือนกันถ้าได้รับการใช้ให้สึกหรอพอสมควรเเต่ไม่ฉ่ำซึ่งเสมอของจริงหรือของเเท้
7.ความซึ้ง เกิดจากมวลสารของเนื้ออันผสมด้วยวัสดุซึ่งมีวรรณะต่างๆกันทำให้เกิดความซึ้งภายในเนื้อพระขึ้นเช่นวรรณะหม่นๆของผงวิเศษเเละผงเกสรดอกไม้ต่างๆเป็นต้นซึ่งมีวรรณะหม่นๆย่อมตัดกับเนื้อนวลๆของกล้วยผสมด้วยเนื้อปูนเเละวรรณะขาวนวลของเเป้งโรยพิมพ์หรือการเกิดจากการระเหิดภายในเนื้อพระเป็นต้น
8.การเเตกลายงา เกิดจากการที่เนื้อถูกลงรักเกลี้ยงไว้ตั้งเเต่สมัยที่สร้างเสร็จ ขณะที่เนื้อยังไม่เเห้ง
สนิทเมื่อรักล่อนเเล้วจะปรากฎรอยเเตกอย่างละเอียดของเนื้อบริเวณด้านหน้า ด้านหลังจะไม่มีการเเตก
ลายงาเป็นอันขาด เเละตามร่องการเเตกเนื้อจะปรากฎวรรณะของรักน้ำเกลี้ยงเป็นสีดำสนิท นอกจากนี้อาจปรากฎทองเก่าติดอยุ่กับเนื้อรักเก่าย่อมจะเป็นของปลอมเช่นเดียวกันเนื้อที่เกิดการเเตกลายงาจะต้องเป็นเนื้อประเภทเเกร่งๆเนื้อประเภทนุ่มๆนั้นเเม้จะได้รับการลงรักเก่าไว้ก็จะไม่เเตกหรือจะมีปรากฎเพียงรอยตื้นๆเเละเป็นบริเวณส่วนน้อยเท่านั้น เมื่อเนื้อเเห้งสนิทเเล้วจะไม่เเตกลายงาเช่นเดียวกัน
ลักษณะการเเตกลายงาโดยดูจากพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ใหญ่ ฉายาองค์เเตกลายงา ของปรีดา อภิปุญญา ของเเท้จากวงการ

ส่วนภาพนี้คือการเเตกลายงาจากงาเเท้ซึ่งเเตกต่างจากการเเตกลายสังคโลกเห็นได้ชัด

9.การเเตกลายสังคโลก เป็นการเเตกลายที่ละเอียดเเละตื้นกว่าลายงาส่วนมากจะเเตกทางด้านหน้า

ภาพด้านล่างผมจะเปรียบเทียบการเเตกลายสังคโลกเเบบเเท้ให้ดูน่ะครับจากของในพิพิธภัณฑ์เครื่องสังคโลกนี้ บาตรสังคโลก ยุคสุโขทัย พุทธศตวรรษที่ 18-19 สมบัติวัดสุวรรณภูมิ อ.เมือง จ.สุพรรณบุรี ปัจจุบันอยู่ในพิพิธภัณฑ์สมเด็จพระสังฆราช (ปุ่น ปุณฺณสิริมหาเถระ) สมเด็จพระสังฆราชองค์ที่ 17 วัดสุวรรณภูมิ

 ส่วนภาพด้านล่างชุดที่สองเป็นเเตกลายสังคโลกจากพิพิธภัณฑ์พระราชวังต้องห้าม ณ กรุงปักกิ่ง
ส่วนภาพด้านล่างนี้เครื่องสังคโลกชำรุดเเตกที่เห็นเเตกราวใหญ่ไม่ไช่ลายสังคโลกน่ะครับ

 เเตกลายสังคโลกบ้านเชียง

 เเตกลายสังคโลก เครื่องปั้นดินเผา2000-5000 ปีครับอยู่ในชุมชนบ้านโนนวัด จังหวัดนครราชสีมา 
 เเตกลายสังคโลกของราชวังต้องห้าม ณ กรุงปักกิ่ง

 ส่วนชุดที่สี่เป็นเเตกลายสังคโลกบ้านโนนวัด จังหวัดนครราชสีมา
ด้านหลังมีบ้างเป็นลายตื้นๆ การเเตกลายชนิดนี้มิได้เกิดเพราะการลงรักเเต่เป็นการเเตกลายเพราะปฎิกิริยาของปูนเมื่อเเข็งตัวความเเห้งตัวเเละความเเข็งตัวของสารวัตถุในเนื้อไม่เท่ากันจึงเเตกรานขึ้นมาเเละจะเเตกเฉพาะเนื้อประเภทเเกร่งๆเท่านั้น
10.การลงรักปิดทอง รักมีอยุ่ 2 ชนิดคือรักน้ำเกลี้ยงเมื่อเเห้งตัวดีเเล้วจะล่อนออกเองหรืออาจทำให้ล่อนออกได้โดยง่าย ส่วนรักดำนั้นมีเนื้อหนาเเละเหนียวเเน่นเอาออกได้ยากจึงมักจะปิดบังรายละเอียดของสัดส่วนองค์พระไว้ พระสมเด็จฯบางขุนพรหมที่เปิดกรุในพศ 2500 มีปรากฎหลายองค์ที่ได้รับการปิดทองเปล่าๆเรื่องรักเก่าทองเก่านี้ต้องระมัดระวังให้มากเพราะในปัจจุบันของปลอมทำได้คล้ายคลึงมากทีสุด
11.การลงทองล่องชาด เท่าที่ปรากฎของจริงมีเฉพาะพิมพ์ทรงปรกโพธิ์เท่านั้น พิมพ์ทรงอื่นๆยังไม่ปรากฎวรรณะของชาดเก่าซีดมากเเละทองก็เเห้งเหี่ยวย่นตามผิวเรื่องลงทองล่อนชาดนี้ก็เช่นเดียวกันมีของปลอมระบาดมากที่สุด พึงระวังอย่าได้ประมาท 99% มักจะเป็นของปลอม
12.เเป้งโรยพิมพ์หรือเกิดจากการระเหิดเนื้อองค์พระ คือผิวนวลๆทึ่เกิดจากพระที่ไม่ค่อยได้ใช้หรือเกิดจากการเอาพระสรงน้ำเเล้วผึ่งให้ผิวเเห้งเกิดได้ทั้งเนื้อนุ่ม เเละเนื้อเเกร่งเเต่สำหรับเนื้อเเกร่งเกิดได้น้อยกว่าเนื้อนุ่ม บางคนเข้าใจผิดนำอาพระที่มีผิวเหลืองนวลงามอยุ่เเล้วไปล้างน้ำเเละเเช่กรดบางอย่างความงดงามหมดสิ้นไปกลายเป็นผิวขาวขึ้นมาเเทนความจริงเเล้วเขาไม่ทำอย่างนั้นกันพราะเป็นการกระทำที่โง่เขลามาก
13. ทรายเงินทรายทอง เป็นอนุภาคอันละเอียดผสมผสานอยู่ในเนื้อพระเป็นส่วนน้อยเเละสำหรับบางองค์จะปรากฎอยู่ตามผิว ถ้าใช้เเว่นขยายตรวจดูอย่างละเอียดโดยเฉพาะจะมีมากสำหรับเนื้อประเภทเเกร่ง